Biến đổi khí hậu đang là một trong những thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt trong thế kỷ 21. Nguyên nhân chính gây ra hiện tượng này chính là sự gia tăng nồng độ khí nhà kính trong khí quyển, với khí CO2 là “thủ phạm” hàng đầu. Tại Hội nghị COP26, Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ về việc cắt giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới mục tiêu đưa mức phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Đây là một cam kết đầy tham vọng nhưng cần thiết, đòi hỏi sự chung tay của tất cả các bên liên quan, từ chính phủ, doanh nghiệp đến người dân.
1. Giảm phát thải khí nhà kính – Thách thức toàn cầu cấp bách
Theo dữ liệu gần đây, khí nhà kính chủ yếu bao gồm CO2, CH4, N2O, O3 và CFC, những loại khí có khả năng hấp thụ bức xạ sóng dài từ bề mặt trái đất, tạo nên hiệu ứng nhà kính. Trong đó, CO2 chiếm tỷ trọng lớn nhất với hơn 70% tổng lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính toàn cầu.
2. Giải thích khí nhà kính và tác động của nó
2.1 Khí nhà kính là gì?
Khí nhà kính là những loại khí có khả năng hấp thụ bức xạ sóng dài (hồng ngoại) phản xạ từ bề mặt trái đất sau khi được mặt trời chiếu sáng. Chúng giữ nhiệt trong khí quyển và tỏa trở lại trái đất, tạo nên hiệu ứng nhà kính – một hiện tượng tự nhiên giúp duy trì nhiệt độ phù hợp cho sự sống trên Trái Đất. Tuy nhiên, khi nồng độ khí nhà kính tăng cao quá mức do hoạt động con người, hiệu ứng nhà kính trở nên quá mạnh, dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu.
2.2 Tác động của khí nhà kính đến môi trường
Sự gia tăng nồng độ khí nhà kính gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng:
- Nóng lên toàn cầu: Nhiệt độ trung bình của Trái Đất tăng, gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan.
- Tan băng và nước biển dâng: Các dải băng và sông băng ở hai cực tan chảy nhanh chóng, đe dọa các khu vực ven biển.
- Axit hóa đại dương: CO2 hòa tan vào nước biển làm tăng độ axit, gây hại cho hệ sinh thái biển.
- Thay đổi hệ sinh thái: Nhiều loài không kịp thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của khí hậu, dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng.
- Ảnh hưởng đến nông nghiệp: Mưa không đều, hạn hán và lũ lụt làm giảm năng suất cây trồng.
3. Các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính hiệu quả
3.1 Chuyển dịch năng lượng theo hướng sạch và xanh
Ngành điện Việt Nam hiện phụ thuộc nhiều vào các nguồn nhiên liệu hóa thạch, với nhiệt điện than chiếm khoảng 45% tổng sản lượng điện hệ thống. Để giảm phát thải khí nhà kính, cần đẩy mạnh phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như:
- Năng lượng mặt trời: Lắp đặt hệ thống pin mặt trời trên mái nhà, phát triển các trang trại điện mặt trời.
- Năng lượng gió: Phát triển điện gió trên bờ và ngoài khơi tại các khu vực có tiềm năng.
- Năng lượng sinh khối: Tận dụng phụ phẩm nông lâm nghiệp để sản xuất điện.
- Thủy điện tối ưu: Khai thác tiềm năng thủy điện với điều kiện bảo đảm môi trường và an ninh nguồn nước.
Một số mục tiêu đáng chú ý trong chiến lược chuyển dịch năng lượng của Việt Nam bao gồm:
- Phát triển các nguồn điện năng lượng tái tạo để tiêu thụ tại chỗ
- Ưu tiên phát triển điện sinh khối, điện đồng phát, điện sản xuất từ rác, chất thải rắn
- Định hướng chuyển dần các nhà máy điện sử dụng LNG sang sử dụng nhiên liệu hydrogen
3.2 Thực hiện kiểm kê khí nhà kính
Kiểm kê khí nhà kính
Kiểm kê khí nhà kính là một biện pháp quan trọng trong việc giảm phát thải, được quy định tại Nghị định 06/2022/NĐ-CP. Theo đó, các cơ sở phát thải hằng năm từ mức quy định trở lên phải thực hiện giảm phát thải khí nhà kính:
- Từ 2022: Các cơ sở phát thải từ 3.000 tấn CO2 tương đương trở lên
- Từ 2030: Các cơ sở phát thải từ 2.000 tấn CO2 tương đương trở lên
- Từ 2040: Các cơ sở phát thải từ 500 tấn CO2 tương đương trở lên
- Từ 2050: Các cơ sở phát thải từ 200 tấn CO2 tương đương trở lên
Kiểm kê khí nhà kính giúp doanh nghiệp:
- Đo lường và đánh giá tác động của hoạt động sản xuất với môi trường
- Xác định các lĩnh vực cần cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng
- Hạn chế rủi ro về khí nhà kính, vận hành sản xuất hiệu quả hơn
Việc kiểm kê khí nhà kính còn là một phần trong kế hoạch xây dựng cơ sở dữ liệu trực tuyến, phát triển hệ số phát thải đặc trưng quốc gia và thực hiện lộ trình giảm phát thải ròng về “0”.
3.3 Trồng thêm nhiều cây xanh
Trồng cây xanh và phát triển rừng là biện pháp giảm thiểu hiệu ứng nhà kính vô cùng hiệu quả và cần được ưu tiên hàng đầu. Cây xanh có khả năng hấp thụ CO2 thông qua quá trình quang hợp, góp phần giảm lượng khí CO2 trong khí quyển. Một hecta rừng trưởng thành có thể hấp thụ khoảng 10 tấn CO2 mỗi năm.
Các biện pháp cụ thể bao gồm:
- Đẩy mạnh công tác bảo vệ rừng, ngăn chặn nạn phá rừng
- Trồng mới rừng và phục hồi rừng đã bị suy thoái
- Phát triển cây xanh đô thị và nông thôn
- Nhân rộng mô hình nông lâm kết hợp để nâng cao trữ lượng carbon
3.4 Sử dụng phương tiện giao thông thân thiện với môi trường
Giao thông vận tải là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính lớn. Để giảm phát thải trong lĩnh vực này, cần:
- Khuyến khích sử dụng phương tiện giao thông công cộng
- Phát triển các phương tiện giao thông điện (xe điện, xe buýt điện)
- Xây dựng hạ tầng thuận lợi cho xe đạp và người đi bộ
- Ứng dụng công nghệ sinh học trong sản xuất nhiên liệu sinh học
Việc chuyển đổi từ xe máy, ô tô sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang các phương tiện thân thiện với môi trường có thể giảm đáng kể lượng khí thải CO2, góp phần cải thiện chất lượng không khí đô thị.
3.5 Sử dụng tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên
Một trong những biện pháp giảm phát thải đơn giản nhưng hiệu quả là sử dụng tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên trong cuộc sống hàng ngày:
- Tiết kiệm điện: Tắt đèn và các thiết bị điện khi không sử dụng, chọn các thiết bị có nhãn năng lượng hiệu quả.
- Tiết kiệm nước: Vặn nhỏ vòi nước khi không cần thiết, sửa chữa ngay khi có hiện tượng rò rỉ.
- Giảm rác thải: Phân loại rác, tái chế và tái sử dụng các vật liệu khi có thể.
- Sử dụng năng lượng tái tạo: Lắp đặt thiết bị đun nước nóng bằng năng lượng mặt trời, sử dụng khí sinh học thay thế nhiên liệu hóa thạch.
Theo nghiên cứu, việc áp dụng các biện pháp tiết kiệm năng lượng trong hộ gia đình có thể giảm 10-15% lượng khí thải CO2.
4. Những giải pháp làm giảm phát thải khí CO2 cụ thể
4.1 Cải tiến các phương pháp thực hành nông nghiệp
Nông nghiệp là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính đáng kể. Để giảm phát thải từ ngành này, cần áp dụng các biện pháp như:
- Áp dụng các tiêu chuẩn thực hành sản xuất nông nghiệp tốt như VietGAP, GAP
- Sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên như nước, phân bón và thuốc trừ sâu
- Phát triển nông nghiệp hữu cơ, giảm sử dụng phân bón hóa học
- Quản lý chất thải nông nghiệp hiệu quả, thu hồi khí methane từ chăn nuôi
Việc áp dụng các kỹ thuật canh tác bền vững không chỉ giảm phát thải khí nhà kính mà còn giúp cải thiện chất lượng đất và bảo vệ đa dạng sinh học.
4.2 Quản lý chất thải
Chất thải là nguồn phát thải khí nhà kính đáng kể, đặc biệt là khí methane từ các bãi chôn lấp. Các biện pháp quản lý chất thải hiệu quả bao gồm:
- Thực hiện phân loại rác tại nguồn
- Phát triển và áp dụng các công nghệ tái chế chất thải rắn
- Sản xuất phân compost và nhiên liệu từ chất thải
- Thu hồi, đốt và sử dụng khí metan từ bãi chôn lấp
- Tối ưu hóa xử lý nước thải sinh hoạt và công nghiệp
Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, lĩnh vực xử lý chất thải có mục tiêu giảm 53,7 triệu tấn CO2 tương đương đến năm 2030.
4.3 Cải thiện hiệu quả năng lượng trong công nghiệp
Ngành công nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong tổng lượng phát thải khí nhà kính. Các giải pháp cải thiện hiệu quả năng lượng trong công nghiệp bao gồm:
- Áp dụng các công nghệ sản xuất tiên tiến, tiết kiệm năng lượng
- Tối ưu hóa các quy trình sản xuất để giảm tiêu thụ năng lượng
- Tận dụng nhiệt thải từ các quá trình sản xuất
- Chuyển đổi sang sử dụng nhiên liệu sạch hơn
- Đầu tư vào các hệ thống quản lý năng lượng thông minh
Theo Bộ Công Thương, ngành công nghiệp có mục tiêu giảm 268,5 triệu tấn CO2 tương đương đến năm 2030 thông qua các biện pháp giảm phát thải trong lĩnh vực sản xuất năng lượng và tiêu thụ năng lượng trong công nghiệp.
5. Lợi ích của việc giảm phát thải khí nhà kính
Việc giảm phát thải khí nhà kính mang lại nhiều lợi ích cho môi trường, kinh tế và xã hội:
5.1 Lợi ích về môi trường
- Giảm tác động của biến đổi khí hậu
- Bảo vệ đa dạng sinh học và các hệ sinh thái
- Cải thiện chất lượng không khí và nước
- Giảm nguy cơ xảy ra các hiện tượng thời tiết cực đoan
5.2 Lợi ích về kinh tế
- Giảm chi phí năng lượng cho doanh nghiệp và hộ gia đình
- Tạo ra việc làm trong các ngành công nghiệp xanh
- Nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua đổi mới và hiệu quả
- Tiếp cận các thị trường quốc tế đang áp dụng các tiêu chuẩn xanh
5.3 Lợi ích về xã hội
- Cải thiện sức khỏe cộng đồng nhờ môi trường sống tốt hơn
- Tăng cường an ninh năng lượng
- Nâng cao chất lượng cuộc sống
- Thúc đẩy phát triển bền vững và công bằng
6. Vai trò của cá nhân trong giảm phát thải khí nhà kính
Mỗi cá nhân đều có thể đóng góp vào nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính thông qua những hành động đơn giản trong cuộc sống hàng ngày:
- Tiết kiệm điện: Tắt đèn khi ra khỏi phòng, rút phích cắm các thiết bị điện khi không sử dụng
- Tiết kiệm nước: Sử dụng vòi tiết kiệm nước, sửa chữa kịp thời các vòi nước bị rò rỉ
- Sử dụng máy giặt và máy sấy quần áo khi đầy tải
- Chọn các sản phẩm có nhãn năng lượng hiệu quả
- Giảm tiêu thụ thịt, đặc biệt là thịt bò
- Sử dụng phương tiện giao thông công cộng hoặc đi xe đạp, đi bộ khi có thể
- Tái chế và ủ phân compost từ rác thải hữu cơ
7. Vai trò của doanh nghiệp trong giảm phát thải khí nhà kính
Doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Các giải pháp dành cho doanh nghiệp bao gồm:
- Cải tiến quy trình sản xuất: Áp dụng các công nghệ và quy trình sản xuất tiết kiệm năng lượng
- Sử dụng năng lượng tái tạo: Đầu tư vào các nguồn năng lượng sạch như năng lượng mặt trời, gió
- Quản lý chuỗi cung ứng bền vững: Lựa chọn các nhà cung cấp có cam kết về môi trường
- Thiết kế sản phẩm thân thiện với môi trường: Giảm sử dụng nguyên liệu, tăng khả năng tái chế
- Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển: Tìm kiếm các giải pháp công nghệ mới giảm phát thải
Theo một nghiên cứu được thực hiện bởi LC Tech, các doanh nghiệp áp dụng hệ thống đo lường và giám sát tiêu thụ năng lượng có thể giảm chi phí vận hành từ 5% đến 20%, góp phần đáng kể vào việc giảm phát thải khí nhà kính.
8. Kết luận và hướng đi tương lai
Giảm phát thải khí nhà kính là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh, bền vững hơn. Việt Nam đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng về giảm phát thải khí nhà kính đến năm 2050, và để đạt được mục tiêu này, cần sự chung tay của tất cả các bên liên quan.
Mỗi biện pháp giảm phát thải khí nhà kính, dù nhỏ hay lớn, đều góp phần vào nỗ lực chung bảo vệ hành tinh của chúng ta. Từ việc thay đổi thói quen tiêu dùng hàng ngày đến áp dụng các công nghệ tiên tiến trong sản xuất, mỗi hành động đều có ý nghĩa trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.
Hướng đến tương lai, việc phát triển và ứng dụng các công nghệ xanh, thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn và nâng cao nhận thức cộng đồng sẽ là những yếu tố then chốt trong việc giảm phát thải khí nhà kính và xây dựng một tương lai bền vững cho các thế hệ mai sau.
