Hệ Thống Chống Cháy Tự Động Là Gì? Khái niệm và Phân Loại

Điểm then chốt
Hệ thống chống cháy tự động bảo vệ tính mạng và tài sản bằng cách phát hiện đám cháy và kích hoạt các biện pháp dập tắt hoặc kiềm chế lửa ngay lập tức, giảm thiểu thiệt hại và thời gian phản ứng.

Mục lục bài viết

1. Khái Niệm và Phân Loại

Hệ thống chống cháy tự động gồm hai chức năng chính: phát hiện và dập tắt đám cháy. Các loại phổ biến:

Loại hệ thống	Chất dập tắt chính	Ứng dụng chính	Ưu điểm	Nhược điểm
Hệ thống sprinkler (phun nước)	Nước	Nhà xưởng, cao ốc văn phòng, kho hàng	Giá rẻ, hiệu quả với đám cháy lớp A	Gây thấm ướt, không phù hợp điện tử
Hệ thống phun bọt (foam)	Bọt khí trơ + chất hoạt tính	Kho dầu, bồn chứa hóa chất	Tạo màng ngăn, kiểm soát đám cháy dầu	Cần bể chứa hóa chất, bảo trì cao
Hệ thống khí trơ (Inert gas)	N₂, Ar, CO₂ tổng hợp	Phòng server, phòng lưu trữ bảo tàng	Không gây hư hại thiết bị, sạch	Chi phí cao, cần kín khí
Hệ thống khí hóa chất sạch (Clean agent)	FK-5-1-12 (Novec 1230), FM-200	Trung tâm dữ liệu, phòng điều khiển	Không dẫn điện, không ăn mòn, sạch	Đắt, cần tính toán nồng độ chính xác
Hệ thống bột khô (Dry powder)	Bột monoammonium phosphate	Nhà máy công nghiệp, kho chứa khí đốt	Phạm vi dập rộng, chi phí thấp	Bột bám, ảnh hưởng quá trình sản xuất
Hệ thống CO₂	CO₂	Hầm chứa dầu, phòng máy biến áp	Loại bỏ oxy nhanh, hiệu quả cao	Nguy hiểm với người, chỉ dùng khu không có người

2. Cấu Thành Chính

Thiết bị phát hiện
- Cảm biến nhiệt độ (thermistor, thermocouple)
- Đầu báo khói (ion, quang)
- Đầu báo ngọn lửa (UV, IR)
- Bảng điều khiển trung tâm (Fire Alarm Control Panel – FACP)
Thiết bị dập tắt
- Đầu phun (sprinkler, nozzle khí, đầu phun bọt)
- Bình chứa hoặc bơm tăng áp (nước, chất khí, bọt, bột)
- Van điện từ, van chặn dòng
Thiết bị hỗ trợ
- Đèn báo, còi báo động
- Hệ thống giám sát, truyền thông (RS485, Modbus, mạng IP)
- Nguồn dự phòng (Ắc quy, UPS)

3. Tiêu Chuẩn Thiết Kế và Lắp Đặt

Tiêu chuẩn tham chiếu:
- NFPA 13 (Sprinkler), NFPA 15 (Foam), NFPA 2001 (Clean agent)
- TCVN 7313:2003 – Nhà cháy và chữa cháy
- TCVN 5760:2011 – Thiết bị báo cháy tự động
Nguyên tắc thiết kế:
1. Phân vùng bảo vệ (fire zone) dựa vào nguy cơ cháy và kết cấu công trình.
2. Chọn loại chất dập x phù hợp với nhóm chất cháy (A, B, C, D, E).
3. Đảm bảo lưu lượng, áp suất, thời gian xả đạt yêu cầu theo tiêu chuẩn.
4. Khoảng cách, bố trí các đầu phun cho tán xịt phủ đều khu vực.
5. Hệ thống ống dẫn chịu áp suất, chống ăn mòn, có van kiểm tra, van xả.
6. Đảm bảo kín khít với hệ khí trơ/clean agent để duy trì nồng độ.

4. Vận Hành và Bảo Trì

Kiểm tra định kỳ:
- Hệ thống sprinkler: kiểm tra áp lực ống chính, thử xả nước tại đầu thử (test header) mỗi 6 tháng.
- Hệ thống khí: thử rò rỉ, đo nồng độ khí mỗi năm.
- Đầu báo khói/nhiệt: vệ sinh, hiệu chuẩn hàng năm.
Bảo trì:
- Vệ sinh, thay thế đầu phun và đầu báo theo thời hạn nhà sản xuất.
- Kiểm tra bình khí/chất dập, bổ sung hay thay mới khi áp suất giảm.
- Kiểm tra hệ thống điện, bảng điều khiển, nguồn dự phòng.
Tập huấn:
- Đào tạo nhân viên vận hành, quy trình kích hoạt thủ công.
- Kịch bản diễn tập chữa cháy thường niên.

5. Ứng Dụng Thực Tiễn

Cao ốc văn phòng, trung tâm thương mại (sprinkler kết hợp báo cháy).
Kho xăng dầu, nhà máy hóa chất (foam, CO₂).
Trung tâm dữ liệu, phòng máy (clean agent, inert gas).
Ngân hàng, bảo tàng, kho lưu trữ tài liệu (khí sạch).
Nhà xưởng công nghiệp, bãi chứa vật liệu nguy hiểm (dry powder).

Kết Luận

Hệ thống chống cháy tự động phải được thiết kế phù hợp nhóm chất cháy, đặc tính công trình và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế – quốc gia. Vận hành an toàn và bảo trì định kỳ đảm bảo hệ thống luôn sẵn sàng phản ứng kịp thời.

Tin tức